Zelfregulerend leren bevorderen met metacognitie
Om op een efficiënte en zelfstandige manier tot leren te komen is het van belang om je eigen leerproces te kunnen monitoren en sturen. Metacognitieve leerstrategieën bevorderen dit proces van zelfregulerend leren leren. In dit artikel neem ik je mee in wat metacognitie is en besteed ik aandacht aan het eerste cluster van de leerstrategieën.
Wat is metacognitie?
Metacognitie is het vermogen om na te denken over je eigen manier van redeneren, je eigen gedachten en leren. Het is als het ware een ‘helicopterview’, omdat het je in staat stelt boven je eigen gedachten uit te stijgen en deze te observeren, evalueren en bij te stellen.
Metacognitie is een van de zogenoemde executieve functies. Denkfuncties die je nodig hebt om succesvol te kunnen functioneren in het dagelijks leven. De ontwikkeling van deze executieve functies hangt sterk samen met de ontwikkeling van de prefrontale cortex. Dit is het voorste gedeelte van je hersenen en heeft tot ongeveer het 25e levensjaar nodig om uit te ontwikkelen. Wordt er aan de ontwikkeling van deze functies te weinig aandacht besteed, dan blijven ze slapend en zijn ze dus niet of weinig bruikbaar. Het is daarom belangrijk om expliciet bezig te zijn met het begeleiden van de ontwikkeling van executieve functies bij leerlingen.
Zelfregulerend leren bevorderen
Als we de ontwikkeling van metacognitie bij leerlingen willen bevorderen kunnen we dit bereiken door te werken met verschillende leerstrategieën die leerlingen kunnen inzetten om hun leren in goede banen te leiden. In totaal zijn er veertien strategieën die weer zijn onderverdeeld in vijf clusters, te weten:
- Leerstrategieën die een beroep doen op metacognitieve kennis.
- Leerstrategieën die een beroep doen op metacognitieve vaardigheden.
- Leerstrategieën die een beroep doen op cognitieve vaardigheden.
- Leerstrategieën die een beroep doen op organisatievaardigheden.
- Leerstrategieën die een beroep doen op motivatie.
In deze blog besteed ik aandacht aan de twee leerstrategieën die vallen onder het eerste cluster, namelijk: overzien en zelfregulatie.
Overzien van strategieën en leerstijlen
Overzien is de eerste leerstrategie in het cluster metacognitieve kennis. Het houdt in dat een leerling weet welke metacognitieve strategieën hij tot zijn beschikking heeft om een taak uit te voeren en wanneer het verstandig is om deze in te zetten. Het helpt de leerling om de juiste aanpak voor een uitdaging of opdracht te kiezen en draagt zo bij aan een efficiënte manier van leren.
De inzet van de strategie Overzien is aan verschillende aspecten te herkennen. Zo kan een leerling uitleggen welke manieren er zijn om iets te leren, uitleggen welke stappen je moet nemen om iets te onthouden, uitleggen hoe je het best een bepaalde opdracht of uitdaging aan kunt pakken en een medeleerling advies geven over hoe de taak het beste aangepakt kan worden.
Schiet een leerling op dit vlak tekort, dan kan het zijn dat het onnodig lang duurt om dingen te leren en er tijd verloren gaat aan randzaken. Dit maakt de strategie Overzien een van de belangrijkste leerstrategieën, omdat een goede inzet ervan zorgt voor efficiëntie en de mogelijkheid om zelfstandig te kunnen leren.
Zelfsturing en metacognitieve kennis
Jezelf kennen is een leerstrategie die zich richt op de kennis van de eigen sterke en zwakke punten als het gaat om leren. Anders dan bij de strategie Overzien gaat het bij deze strategie om kennis die specifiek is voor een bepaalde leerling. Deze strategie is van belang, omdat het zorgt voor een realistische inschatting van de eigen mogelijkheden. Op deze manier wordt het voor de leerling gemakkelijker om de juiste keuzes te maken en acties te ondernemen als het op leren aankomt. Leerlingen die hun eigen prestaties goed kunnen inschatten doen het beter op school. Leerlingen die deze leerstrategie weinig of niet juist inzetten lopen dikwijls aan tegen zelfoverschatting of zelfonderschatting.
De inzet van de leerstrategie Jezelf kennen is aan verschillende aspecten te herkennen. Zo kan een leerling goed aangeven wat hij makkelijk of juist moeilijk vindt en ook waarom. Daarnaast is hij in staat uit te leggen hoe hij de opdracht tot een goed einde heeft gebracht en wat voor hem de beste of snelste manier is om een bepaalde opdracht uit te voeren of hoe hij dingen het best kan onthouden. En de leerling kan uitleggen wat hij over een onderwerp al weet en waar hij nog vaker mee zou moeten oefenen.
Als het beeld wat een leerling van zichzelf heeft niet realistisch is dan kan dit de prestaties van de leerling negatief beïnvloeden. Ofwel omdat de leerling uitdagende taken uit de weg gaat omdat hij denkt deze niet aan te kunnen. Ofwel omdat de leerling zichzelf te hoog inschat en zijn zwakke kanten verbloemt in plaats van hier aan te werken.
Strategie-instructie
In het onderwijs wordt nog (te) weinig expliciet aandacht besteed aan het aanleren en inzetten van leerstrategieën. Uit onderzoek blijkt echter dat uitleg over en training in leerstrategieën ervoor zorgt dat leerlingen beter gaan presteren. Het is dan ook aan te raden om meer aandacht te besteden aan de ontwikkeling van de leerstrategieën van leerlingen. Dit kan door gebruik te maken van het volgende stappenplan:
- Stap 1: De leerstrategie bespreken.
- Stap 2: De leerstrategie toespitsen.
- Stap 3: Oefenen.
- Stap 4: Evalueren.
- Stap 5: Geleidelijk loslaten.
Om leerlingen goed en zelfstandig tot leren te laten komen is het dus van belang om expliciet aandacht te besteden aan metacognitie en leerstrategieën. Leer jouw leerlingen leren! Wil je meer weten over metacognitie en hoe je hier als organisatie mee aan de slag kunt? Neem dan vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken.
